Eğitim Psikolojisi etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor.
Eğitim Psikolojisi etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor.

Ahlak Gelişimi

FELSEFE Ders Notları 2
Eğitim Psikolojisi
Ahlak Gelişimi

Piaget'in geliştirdiği Ahlak Kuramı: Ahlaki yargıların bilişsel gelişime paralel olarak geliştiği görüşünü ileri sürer. Bu ahlaki dönemler: "Dışa Bağlı Dönem" ve "Özerk Dönem"dir.

Dışa Bağlı Dönem: Yaşamın ilk yıllarından 10 yaşına kadar sürer. Bilişsel Gelişim Kuramı açısından büyük ölçüde işlem öncesi ve kısmende somut işlemler dönemine özgü bilişsel yeterlilikleri kapsar. Altı ile on yaş arasındaki çocuklar daha çok maddi zarar üzerinde odaklaşmakta, sadece nesnel sorumluluğu dikkate almaktadırlar. 6-16 yaşları arasındaki çocuklar daha çok maddi zarar üzerinde odaklaşmakta, sadece nesnel sorumluluğu dikkate almaktadırlar.

Özerk Dönem: Piaget'e göre ahlaki yargılar fiziksel bir sonucun ortaya çıkmasından önceki niyet dikkate alınarak oluşturulur. Yani salt sonuç değil, eylemin temelindeki düşünce üzerinde odaklaşılır. Özerk dönemde ahlaki yargılamaların öznel sorumluluk dikkate alınarak yapıldığı görülür. Öznel Sorumluluk akranlarla işbirliği içinde gerçekleştirilen etkinlikler sonucu oluşur. Bu düzeyden ahlaki yargılarda bulunabilmesi, kişinin empatik bakış açısı  geliştirmiş olmasını gerektirir.

Piaget, kişilerin büyük ölçüde gelişim dönemlerine özgü özellikleri göstermelerinin yanı sıra, bir üst döneme özgü özelliklerinde filizlerini pırıltılarını taşıdığını belirtmiştir. Bu durumu özellikle ilk dönemin sonlarına, ikinci döneminde başlarındaki yıllara gelen 7-11 yaşlarda gözleriz. Bu yaş dilimindeki çocuklarda hem sıkça dışa bağlı dönem, hemde sınırlıda olsa özerk dönem özelliklerini gözlemleyebiliriz.

Kohlberg ve Ahlaki Gelişim Kuramı:  Kohlberg, kuramında ahlaki gelişimin düzeyinin kişilerin değerlendirmelerinden yola çıkarak yapılabileceğini öne sürmektedir. Kohlberg'in geliştirdiği ölçme araçlarında sunulan olaylar öylesine kurgulanmaktadır ki,  örnek olaydaki kişilerle ilgili yorum yapması beklenen kişiler, karar verirken geçici bir zorlanma yaşamaktadırlar. Kohlberg'in ahlaki ikilem olarak isimlendirdiği bu araçlar, kişilerin aynı zamanda ahlaki anlamda gelişmeleri için de işlev sahibidir.

Ahlaki İkilemler: İstekler veya gereksinimlerle, uyulması beklenen kurallar arasında çatışmanın hissedilmesidir. Örneğin çok yoksul ve çaresiz olan bir kişinin, geçmişte çok ciddi çatışmalar yaşadığı, hatta nefret ettiği birinin maddi destek önerisiyle karşılaşması gibi..

Kohlberg'e Göre Ahlaki Gelişim Dönemleri Kohlberg'in kuramında ahlak gelişimi, üç büyük düzey ve bunların içinde alt evrelerden oluşmaktadır.

1.Gelenek Öncesi Düze
1.Evre: Bağımlı Ahlak: Eylemin fiziksel sonuçları, bu eylemin iyiliği veya kötülüğünü tam olarak belirler. Cezadan kaçınma, otoriteye sorgulamaksızın uyma söz konusudur. 
2.Evre: Bireyselcilik ve Çıkara Dayalı Alışveriş: Eylemler eğer kişiyi tatmin ediyorsa, yarar getiriyorsa doğru olarak değerlendirilir. Somut bireyci bir anlayış egemendir.

Gelenek Öncesi Düzey Kuramın en alt basamağını olusturan  bu düzey 1. ve 2. evreleri kapsar ve burada bireyin kendi ihtiyaçlaı ön plandadır, benmerkezci bakış acısı baskındır. 

2.Geleneksel Düzey 
3.Evre: Karşılıklı  Kişiler Arası Beklentiler, Bağlılık ve Kişiler Arası Uyma: Birey bilişsel anlamda daha gelişmiş bir durumdadır. Ahlaki yargılar oluştururken çevresini de dikkate alır. Özellikle bu evrede anne, baba, evlat,eş, akrabalar gibi yakın çevrenin beklentilerine karşılık verme, onlar tarafından onaylanma ihtiyacı ve çabası belirleyicidir.
4.Evre: Toplumsal Sistem ve Vicdan: Toplumsal sistemin korunması, topluma karşı sorumluluklar ahlaki  yargıları belirler. "doğru" davranış bir kişinin görevini yapması, otoriteye saygı göstermesi ve sosyal kuralları korumasI olarak tanımlanır. Birinci evreyle karşıaştrıldıgında  dördüncü evre yönelimi, oldukça gelişmiş ahlaki yargıları içerir.

Bu düzeyde birey, başkalarınıda  da dikkate alır, kabul edilmiş sosyal kurallar ve diğer insanların beklentilerini karşılama, eylemin var olan fiziksel sonuçlarına göre ön plandadır. Bu düzeyde çocuk diğer insanların beklentileri ile tutarlı biçimde davranmakla kalmaz, diğer insanların kuralları ile bütünleşir, kurallara sahiplenir

3.Gelenek Sonrası Düzey 
5.Evre: Toplumsal Sözleşme Yararlılık ve Bireysel Haklar:
6.Evre: Evrensel Ahlak ilkeleri:

Bu düzeyde ahlaki değerler ve ilkeler adil standartlar veya haklara dayalı olarak tanımlanır. Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramının en üst aşaması olan bu düzeyde toplumsal olarak kabul edilmiş bir çok ölçütteki uyuşmazlık ve çelişki fark edilebilir ve Bu evrede ahlak ve ahlaki davranış otoritelerden, otoriteye boyun eğmekten veya yasalara uymaktan farklı bir biçimde ve çok daha karmaşık biçimde tanımlar
 
Temel Anahtar; adalet, insan hakları, yaşamın kutsallığı gibi evrensel ilkelerdir. Ahlak gelişiminin bu aşamasında bireyler, yasaların veya yakın çevrelerinin kendilerinden beklentileri yönünde değilde, kendi mantıkları ve vicdanları doğrultusunda hareket ederler.

Ahlak Eğitimi: Ahlak eğitimi gerek anne ve babalar, gerekse öğretmenlerin çocukluğun çok erken yıllarından itibaren verilmesine inandıkları bir seri öğretiyi içermektedir. Ahlak gelişiminde daha üst düzeye çıkma sürecini Piaget'in Bilişsel Gelişim Kuramındaki temel kavramlarla şöyle açıklamak olası; o güne kadar geliştirmiş olduğu değerler sistemi ile yetinen, görece bir "denge durumunda" olan çocuğa, yeni uyarıcılar verilerek "geçici bir dengesizlik" durumu yaratılmakta, çocuk bu ara evrede tekrar "dengeleme" yapma ihtiyacı duymaktadır Bu süreç de onu bir üst evreye götürecektir.

Kişilik Gelişimi

FELSEFE Ders Notları 2
Eğitim Psikolojisi
Kişilik Gelişimi


Karakter: Kişiliğin ahlaki yönüdür.
Mizaç: Kişiliğin duygusal boyutudur.
Kişilik: Bireye özgü olan onu diğer bireylerden ayıran ve bireyin uyum tarzını içeren tutarlı olarak gösterdiği duygu, düşünce ve davranış örüntüleridir.
Davranışsal Genetik: Kişilik özelliklerinin oluşumunda kalıtımın rolünü araştıran çalışma alanıdır.
Kalıtım: Belirli kişilik özelliklerinin oluşumunu etkileme potansiyeline sahiptir.
Çevresel Faktörler: Kişilik gelişimini etkileyen katılımsal faktörler dışında kalan bütün faktörlerdir.

Demokratik Anne  Baba: Çocukların ihtiyaçlarını dikkate alarak, davranışsal kurallar koyarlar. Çocuklar kurallara uymadığında cezalandırırlar. Cezanın neden verildiği çocuğa açıklanır ve fiziksel güç kullanılmaz.

Otoriter Anne Baba: Çocukların ihtiyaçları dikkate alınmaksızın ve gerekçelerini açıklamaksızın katı davranışsal kurallar koyarlar. Kuralların tartışmasız şekilde yerine getirilmesi istenir.

İzin verici Anne Baba: Çocuklarını çok az kontrol etme eğilimindedirler ve onlardan çok fazla olgun davranışlar beklemezler.

Psikoanalitik Kuramlar: Bu görüşleri savunan en önemli kuramcı Sigmund Freud'dur.

Freud'un Topografik Kuramı: Bireyin zihinsel etkinlikleri bilinç, bilinç öncesi ve bilinç dışı olmak üzere üç biçimde gerçekleşmiştir.
  • Bilinç: Bireyin farkında olduğu yaşantıları içeren düzeydir. Bireyin çevresinden ya da kendisinden gelen uyaranların farkında olduğu, tanıdığı, algıladığı yaşantılar bilinç düzeyinde yaşanır. Bireyler bu yaşantılara ilişkin bilinçliliğini davranışlarıyla çevrelerine ifade ederler. Örnek : Şu anda farkında olduğumuz anılar, duygular ve düşünceler bilinçli bir şekilde yaşanılır ve diğer insanlarla paylaşılabilir.
  • Bilinç Dışı: Bireyin farkında olmadığı arzuları, istekleri, dürtüleri, düşünceleri, duyguları ve yaşantıları içeren düzeydir. Örnek : Bazı geçmiş yaşantılar, zaman içinde unutularak bilinçdışına atılmıştır. Bazı yaşantılarsa toplumsal, dinsel, ahlaki nedenlerle bilinçte bırakılmamış, baskı ya da sansür mekanizması yoluyla bilinçdışına atılmıştır. Yine, toplumun hoş karşılamadığı, yasakladığı arzuların, isteklerin, dürtülerin de bilince çıkarak doyum bulmasına izin verilmemekte ya da bastırılarak bilinçdışında tutulmaktadır
  • Bilinç Öncesi: Şu anda bilincinde olunmayan ancak, biraz düşünüldüğünde ve dikkat gösterildiğinde hatırlanarak bilinç düzeyine getirilebilen, zihinsel olayları ve yaşantıları içeren düzeydir. Örnek: Şu anda üniversite sınavına girdiğiniz günün detaylarını hatırlayamayabilirsiniz. Çünkü bu yaşantı bilinç öncesi düzeyinizdedir. Fakat biraz çaba harcadığınızda, düşündüğünüzde üniversite sınavına girdiğiniz o güne ilişkin çoğu detayları hatırlayabilirsiniz.
Freud'un Yapısal Kuramı: Freud kişiliğin belirlenmesinde, bilinçdışı güçlerin ve içsel çatışmaların önemli bir rol oynadığı temel düşüncesinden hareketle, yapısal kişilik kuramını geliştirmiştir. Freud'un yapısal kişilik kuramı,bireylerin gelişiminde farklı dönemlerde oluşmakta olup, karşılıklı etkileşim halinde bulunan id, ego,ve süper ego olmak üzere üç yapıdan meydana geldigini savunmaktadır. 

İD: Kalıtımla gelen, doğuştan varolan ve ruhsal enerjinin kaynağını oluşturan kişiliğin ilkel bileşenidir. Ruhsal enerji kaynağı olan id, diğer iki sistemin çalışması için gerekli olan gücü de sağlar İdin hareket kaynağı, içsel dürtülere bir an önce doyum bulma çabasıdır. Bu nedenle beklemek istemez, zaman ve mekan tanımaz, uygun koşulların oluşup oluşmaması önemli değildir Yeni doğmuş bir bebekte başkaca bir yapı olmadığı için, bebek tamamen idin isteklerine göre davranış sergiler.

EGO: Haz alma ilkesi yerine, gerçeklik ilkesine göre hareket eder Sevdiği için kendi canını düşünmeden harcayan, bir inanç uğruna şehit olan egodur.

SÜPEREGO:
Kişiliğin ahlaki ve yargısal yanını oluşturan süperegodur. Süperego içimizdeki yargıçtır.  
Süperegonun Görevleri:  
  1. İdin kabul edilemeyecek isteklerini bastırmak 
  2. EGO yu törel amaçlara yönlendirmek 
  3. Kusursuz olmaya çalışmak. 
Örnek: Misafirliği giden bir insan aç ise İd  ile hareket ettiğinde açlığını bir an önce gidermek ister. Onun için önemli olan açlığın giderilmesi doyurulmasıdır. Kimseye sormadan bulduklarını yiyebilir. Süperego ise, bunu yapmamasını bu davranışın kesinlikle yanlış olduğunu söyler ve bastırmaya çalınır. Ancak EGO bunun nasıl yapılacağını düzenler yani ilkel yöntemlerle değil toplumsal kurallara göre yapılmasını sağlayarak bireyin ev sahibinden uygun bir dille aç olduğunu belirtmesini ister.

Savunma Mekanizmaları: Egonun yaşanılan çatışmanın yarattığı kaygıyla başa çıkabilmek için kullandığı çeşitli düşünce, tutum ve davranış biçimleridir

Örneğin: Aç ve parasız bir bireyin durumunu ele alalım. İd, egoyu yiyecek bulmaya zorlar. Açlık yaşamsal bir sorundur. Bireyin tek seçeneği ekmek çalmaktır. Bu kez süperego hırsızlığın kötü, yaşa dışı, ahlaksızca bir davranış olduğu şeklinde egoya baskı yapar. Birey çalarsa hırsızlık bireyin benlik algısına uymayan kötü bir davranıştır. Bu çatışma bireyde kaygıya neden olur. Birey ekmeği çalar. Ancak bu davranışına kaygısını azaltan bir neden bulur; "Açlıktan ölmekle çalma arasında bir tercihte bulundum. İnsan yaşamı her türlü değerin üstündedir." Bulunan neden hem idi tatmin eder hem de egoyu baskıdan kurtarır.

Freud'un Psikoseksüel Gelişim Kuramı: Freud, kişilik gelişiminde doğumdan itibaren ilk beş yılın çok önemli olduğunu ve bu sürecin, yetişkinlik yıllarındaki kişilik özelliklerinin temelini oluşturduğunu belirtmiştir. Ona göre, kişilik yapısı doğumdan itibaren sırasıyla oral, anal, fallik, latent ve genital olmak üzere beş dönemde gelişir.

Oral Dönem: Psikoseksuel gelişimin ilk dönemidir. Doğumdan 18.aya kadar olan zaman dilimidir. Temel haz kaynağı ağız bölgesidir (ağız, dudaklar, dil). Bebeğin benzeri davranışlarının engellenmesi ya da beslenme noktasında üzerine aşırı düşülmesi bu döneme saplantı meydana getirebilir. En yaygın saplantı nedenlerinden birisi, annenin bebeğini emzirmeden vaktinden çok önce ya da çok geç kesmesidir

Örnek: Tırnak yeme, sigara - alkol kullanma, sakız çiğneme gibi ağızla gerçekleştirilen eylemler oral saplantı örnekleri olabilir.

Anal Dönem: (1,5-3 yaş) arasıdır. Temel haz kaynağı anüs çevresidir. Çocuklar bu dönemde anüsle ilgili tuvaletini tutma bırakma gibi davranışlar sergilerler. Bu davranışlar haz kaynağını oluşturur. Döneme damgasını vuran olay "tuvalet eğitimi"dir. Çocuk tuvalet eğitimini bir yandan dışkılama kaslarının olgunluğa erişmesi, bir yandan da çevresel tepkiler ("Aferin çocuğuma, artık altına yapmıyor." ya da "Kocaman abi oldun, ayıp değil mi şeklinde ifadeler") ile kazanır

Fallik Dönem: (3-5 yaş) arasını kapsar. Temel haz kaynağı cinsel organlardır. Çocuklar, bu dönemle birlikte cinsel organlarından aldıkları hazzı fark ederek, meraklarını bu noktada odaklaştırırlar. Çocuklar, karşıt cinsiyetten ebeveynlerine karşı bilinçli olmayan duygusal ve cinsel bir yakınlık hisseder ve kendi cinsiyetindeki ebeveyninin yerini almak ister. Erkek çocuk bir yandan annesini arzular, bir yandan da bu arzusundan ötürü babası tarafından cezalandırılacağını düşünerek çatışma yaşar. Tersi durum kız çocuğu için de geçerlidir. Yaşanan bu çatışmalar, erkek çocukta oedipus karmaşası, kız çocukta ise electra karmaşası olarak adlandırılır. Ebeveynler bu dönem içinde çocuklarına sevgi dolu bir şekilde yaklaşmalıdır. Çünkü çocuklar, onları model alarak cinsiyet rollerini kazanmaya başlamışlardır. Çocukların kendi cinsiyetlerinden ebeveynlerini model almaları ile (özdeşleşmeleri) yaşanan karmaşa sona erer.

Gizil (Latent) Dönem: (5-13 yaş) Bu dönemde cinsel dürtü gizlenir. (Cinsel ilgi ve arzular, bilinç dışında var olmaya devam etmektedir.) Çocuk, cinsiyetle ilgili konulardan hoşlanmaz ve tüm gücünü sosyal becerilere ve oyuna verir. Oyun gruplarının, hemcinslerden kurulduğu, erkeklerin erkeklerle, kızların kızlarla oyunlar oynadığı görülür. Karşıt cinsler, oyun gruplarına dahil edilmezler. Gizil dönemde çocuk önceki üç dönemin kazanımlarını pekiştirir ve özerk bir kimlik oluşturmaya çalışır. Bu dönemi başarıyla atlatamazsa aşağılık duygusu gibi döneme özgü saplantı meydana gelebilir. Bu dönem, fırtına öncesi sessizlik dönemi olarak da anılmaktadır.

Genital Dönem: (12-18 yaş) ergenlikle başlar ve ergenlik sonrası yılları kapsar. Son gelişim dönemidir. Hızlı fiziksel gelişme ve hormonların etkisiyle içsel cinsel dürtüler artar. Bir önceki dönem bastırılan cinsel dürtüler artarak tekrar ortaya çıkar. Ergenin ilgisi artık yetişkin cinselliğine yönelir. Karşı cinsiyet ile yakın ilişkiler kurulmaya başlanır. Büyük bir bocalama içerisinde olan bireye öğretme güçlükleriyle karşılaşılabilir. Öğretmenler ve ebeveynler bu dönemde ona karşı anlayışlı ve saygılı davranmalıdır. Önceki gelişim dönemlerinde saplantı geliştirmeyen birey, bu dönemde olgun kişiliğine doğru gelişerek, kendine özgü bir yapı oluşturur. Önceki gelişim dönemlerinde saplantıları olan bireyler, genital dönem içerisinde bu saplantılarla yüzleşirler. Çözüm bulamamaları halinde kimlik bunalımı ortaya çıkar.

E.ERIKSON'un Psikososyal Gelişim Kuramı: Freud, insanların kişilik gelişiminde cinselliği temel almış ve aşırı vurgulamıştır. Erikson ise insanların kişilik gelişiminde psikososyal gelişimi temele almıştır. Erikson, Freud'un kuramından büyük oranda etkilenmiştir. Çocukluk yıllarının kişilik gelişiminde önemini kabul etmiş ancak gelişimsel sürecin ergenliğe kadar değil, yaşam boyu devam ettiğini savunmuştur. Freud, kişilik gelişiminde biyolojik temellere vurgu yaparken, Erikson sosyal ve kültürel çevrenin önemini daha çok vurgulamıştır. Freud'un "insan doğuştan yıkıcı bir varlıktır" düşüncesine karşın, Erikson insanın doğuştan "yapıcı" olduğuna inanır. Erikson'un psikososyal gelişim kuramında yer alan her dönem bir kritik dönemdir ve her dönemde başarıyla atlanması gereken bir kriz - çatışma (gelişim krizi - gelişim karmaşası) durumu bulunmaktadır, insanların sağlıklı kişilik kazanabilmeleri için bu dönemleri başarıyla atlatmaları gerekmektedir

Temel Güvene Karşı Güvensizlik: (0-1,5 yaş) Her bebek, ihtiyaçlarının zamanında ve yeteri seviyede karşılanmasını ister. Bebeğin kendini ifade edebilmek için ağlamaktan başka bir yolu yoktur. Bu dönemin psikososyal krizinin olumlu atlatılabilmesi için, bebeğin tüm ihtiyaçlarının zamanında ve yeterince, tutarlı şekilde karşılanması gerekir

Özerkliğe karşı utanç ve kuşku: (1.5-3 yaş) Bir önceki dönemde temel güven ve özgüven duygularını kazanan çocuk, yürümenin ve konuşarak başkalarıyla iletişim kurabilmenin verdiği cesaretle de özgürlüğünü kazanmaya çalışır.
Örnek: 2,5 yaşındaki Semih, annesiyle birlikte misafirliğe gitmek üzere hazırlanır; annesinin ayakkabısını giymesi konusunda kendisine yardım etmeye çalışması üzerine, annesinin elini iter ve ayakkabılarını kendisi giymeye çalışır.

Girişimciliğe Karşı Suçluluk: (3-6yaş) Bu dönemin en tipik özelliği hızla gelişen motor ve dil becerilerinin çocuğun dünyasını genişletmesi ve buna bağlı olarak çocukta artan merak duygusudur.

Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu: (6-12 yaş) Başarı duygusunun gelişmesinde, çocuğun potansiyeline uygun hedeflerin belirlenmesi oldukça önemlidir. Potansiyelin çok altında ya da çok üzerinde hedeflerin belirlenmesi, çocukta aşağılık duygusunun oluşmasına zemin hazırlar. Çocuk evde anne baba okulda ögretmenlerı tarafından motive edilmelidir. Başarılı oldukları alanların saptanması ve onlara fırsatlar verilmesi oldukça önemlidir.

Kimliğe Karşı Kimlik Bocalaması (12-18 yaş) Bu dönemde ergenlerin görevleri bir kimlik oluşturmayı başarmaktır Ergenin bu dönem boyunca cevaplaması gereken çok fazla soru vardır. Ancak en önemli soru "Ben kimim?" sorusudur. Bu soru ergen tarafından cinsel, sosyal ve mesleki açıdan ele alınmaktadır

Erteleme — Moratoryum: Kimlik bunalımı yaşayan ergen, bir türlü çözüm bulamazsa, süreci ertelemeye karar verir. Erteleme yaptığı evrede boş vermiş, kararsız bir görüntü sergiler. Vurdumduymazlık, amaçsızlık ertelemenin en tipik belirtileridir.

Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık: (18-25 yaş)  Bir önceki dönemde geleceğe dair planlar kuran birey, bu dönemde planlarını hayata geçirmeye çalışır. İlk olarak özellikle karşı cinsle arkadaşlık ve yakın ilişkiler kurmaya çalışır. (Kimliğini kazanamayan birey, gerçekçi anlamda yakın ilişki de kuramaz.)

Üretkenliğe Karşı Durgunluk: (25-65 yaş) Bireyin üretkenliğe devam edip etmemesi, kendinden sonra gelen alt kuşakları tecrübelerinden, bilgi birikiminden yararlandırıp yararlandırmamasına yani onlara rehberlik edip etmemesine bağlıdır. Yani bu dönemde üretkenlik denince anlaşılması gereken yeni bir kuşak oluşturmak, rehberlik etmektir.

Benlik bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk: (65 yaş ve sonrası) Bireylerin; yaklaşık olarak 65 yaşlarından sonra ileri yetişkinlik, yaşlılık ya da olgunluk olarak isimlendirilen dönemde karşılaştıkları karmaşa, benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk duygularının kazanılmasıdır. Bu dönem, bugüne kadar yaşanılan yaşamın gözden geçirilmesini, bir değerlendirilme yapılmasını kapsamaktadır.

Bilişsel Gelişim

FELSEFE Ders Notları 2
Eğitim Psikolojisi
Bilişsel Gelişim


Piaget, zihinsel etkinliklerin nasıl oluştuğu üzerinde odaklaşarak kuramını geliştirmiştir Piaget zihinsel gelişim süreçlerini, akıl yürütme (uslamlama) işlemlerini, biyolojik temelini de göz ardı etmeksizin inceleyerek bilime çok önemli katkılar getirmiştir  Piaget deneylerinde, problem çözme durumunda çocukların, aynı yaşlarda benzer, farklı yaşlarda ise birbirinden farklı zihinsel etkinlikler sergiledikleri gözleminden yola çıkmıştır. İncelemeleri sonucu çocuklar arasındaki bu farklılığın, sahip oldukları bilgi birikiminden çok, durumu, olayı, problemi daha kapsamlı olarak ele almalarından ve daha karmaşık zihinsel işlemlerde bulunmalarından kaynaklandığını saptamıştır. Piaget bilişsel gelişimin birbirleriyle ilişkili dört faktörden etkilendiğini öne sürmüştür.

Bu Faktörler; Olgunlaşma, deneyim, sosyal etkileşim ve dengelemedir. Bunlardan olgunlaşma; gelişimin fiziksel alanıyla ilgilidir. Bu faktör özellikle merkezi sinir sisteminin olgunlaşmasını içerir.  Deneyim ise; fiziksel ve zihinsel etkinlikleri içerir. Deneyimler yaşamın ilk yıllarında yakalama, emme, yürüme,koşma,tırmanma fiziksel yönü ağırlıklı iken,ilerleyen yıllarda somut objeler hakkında düşünme ve giderek objelerle ilgili süreçler hakkında düşünme gibi soyut özellikler taşır. Sosyal etkileşim ise, oynama, konuşma ve diğer insanlarla iletişimi içerir. Diğer faktör olan dengeleme; yukarıda belirtilen üç faktör olan olgunlaşma,tecrübe ve sosyalleşme süreçlerini bir araya getirerek bilişsel yapıyı inşa etmeyi ve de yeniden inşa etmeyi içeren bir kavramdır.

Biliş: Algılamayı, tanımayı,akıl yürütmeyi ve yargılamayı içeren bilginin elde edilmesi eylemi ve sürecidir. Biliş, bilgiyi nasıl organize edeceğimizi, düzenleyeceğimizi, biçimini nasıl değiştireceğimizi belirler. 

Olgunluk: Belli becerileri kazanmaya hazır olunan andır.  

Bilişsel Yapılar:Bireyin gerek dış dünyadan gelen uyarıcıları-bilgileri işlemesine ortam yaratan hazır oluşluğudur.  

Şema: Kişilere, nesnelere veya olaylara onların anlamını oluşturmak için uygulanan örgütlü düşüncedir. Örnek: Bir topu alırken, alma şemanızı kullanırsınız. Topu birisine atarken ise bakma şemanızı ve atma şemanızı kullanırsınız.  

Korunum: Bir nesnenin sayı veya miktar gibi özelliklerinin görümündeki farklılıklara veya yüzeysel değişikliklere rağmen değişmeyeceğini anlama yönündeki bilişsel beceridir.  

Dengelenim: Bir denge durumu veya yeni bir duruma uyum sağlama becerisidir. Örnek: Bebeğin eline aldığı her nesneyi ağzına götürdüğünü düşünecek olursak Piaget’e göre bebeğin objeleri ağzına götürerek özümlediğini söyleyebiliriz. Her bir nesneyi ağzına götürdüğünde bebek "bu nesne ağza götürülebilir" ya da "bu nesne ağza götürülemez" diye şemalar oluşturmaktadır. Böylelikle de bir süre sonra gerçek dünyaya daha uyumlu hale gelir. )   

Özümleme: Yeni bilgiyi ve fikirleri almaya ve bunları varolan bilgilere veya şemalara uygun hale getirme işlemidir.(ilk kez görülen bir kaplana kedi demek..)  

Uyma: Var olan bilgiyi ayarlamayı veya şemaları yeni bilgilere ve fikirlere uydurmayı içeren işlemlerdir. Örnek: Kaplan vahşi bir hayvan onunla kedi gibi oynanmaz...Örnek:Çocuk oyuncağını eline alırken yakalama şemasını kullanması durumu özümlediğini göstermektedir.

Örgütleme: Elde edilen bilgilerin, daha sonra kullanılmak üzere, benzerlik ve farklılıklara göre sınıflanarak, gruplandırılması gerekir. Örnek:  Amcasının babasının kardeşi olduğunu öğrenen çocuk ikinci bir bilgiye  ihtiyaç duymadan dedesinin amcasının babası olduğunu bilir. Bu durum örgütlemenin ürünüdür.

Piaget'in Bilişsel Gelişim Dönemleri
  • Duyusal - Motor Dönemi (Bebeklik - İki Yaş)
  • İşlem Öncesi Dönem (İki Yaş - Yedi Yaş)
  • Somut İşlemler Dönemi (Yedi - Oniki Yaş)
  • Soyut İşlemler Dönemi (Oniki Yaş - Yetişkinlik)
Duyusal - Motor Dönemi (Bebeklik - İki Yaş) : Piaget'e göre bebekliile iki yaş arası dönemdir. Doğuştan getirilen duyusal özelliklerin ağırlıklı olarak kullanıldığı ilk dönemdir. Dönemin temel zihinsel etkinliği çevreyle duyular arasındaki etkileşimdir. Bebekler bu dönemde deneyimlerine isim verecek dile ve sembollere sahip olmadan ve olayları fikirleri anımsamadan o anki deneyime bağlanırlar. Bebekler neler olduğunu görür ve bunu hissederler.

Örnek :Eğer çocuk yaptığı davranışın sonucundan haz alıyorsa parmaklarını açma ya da kapama gibi bazı refleks hareketlerini düzenli olarak yapmaya başlar. Çocuk başlangıçta rastlantısal olarak yaptığı bir eylemin sonucundan zevk alırsa bu davranışını tekrarlamaya başlar. Yatağının üzerinde asılı duran oyuncağa değdiğinde ses çıkardığını fark etmesi gibi. 

İşlem Öncesi Dönem (İki Yaş - Yedi Yaş) : İşlem öncesi dönemde, düşünmenin niteliği değişir. Artık çocuklar bir önceki gelişim dönemindeki gibi yakın duyusal çevreye bağımlı değildir  İşlem öncesi dönemde, dikkati çeken bir özellik de benmerkezliliktir.  Benmerkezlilik, çocuğun veya ergenin kendi bakış acısı ile baska bir bireyinki arasında ayrım yapamamasıdır.

Piagete göre  iki yaş-yedi yaş arasındaki yıllarda sezgilerin klavuzlugunda işlem yapılan dönemdir.  

İşlem öncesi döneme Örnekler: Noel Baba'nın gerçek olduğuna inanma, annesi hastanede doğum yapan bir çocuk annesi eve bebekle geldiği için annesinin hastaneye her gidişinde eve bir bebekle döneceğini bekleyebilir. Bu dönemdeki cocuklar şu konularda zayıftırlar. Olayların sırasını açıklamak, sebep sonuç ilişkilerini açıklayamazlar, sayıları ve ilişkileri anlayamazlar. Kuralları hatırlayamazlar, 

Tersine Çevrilemezlik: İşlem öncesi dönemdeki bir çocuğun bir işlemi zihninde tersine çevirmedeki bilişsel sınırlılığıdır. Örnek: 3+4'ün 4+3 ten farklı olduğunu düşünecektir. 

Animizm: Çocuk cansız nesnelere de canlılara özgü nitelikler yükler. Örnekler: Deniz kıyısından çakıltaşı toplayan bir çocuk sadece bir taş almak yerine birden fazla taş toplayabilir. Bunun nedeni sorulduğunda çocuk "canları sıkılmasın" diye cevap verebilir.

Somut İşlemler Dönemi (Yedi - Oniki Yaş) :  Somut işlemler dönemi, ilköğretimin ilk kısmına karşılık gelen yılları kapsamaktadır.  Çocuk bu dönemde bir önceki dönemde kazandığı kavramlar üzerinde daha karmaşık zihinsel işlemler yapabilir hale gelmiştir. Nesnenin korunumunu kazanırlar. Çocuklar işlem öncesi dönemde bu beceriye sahip değilken somut işlemler döneminde sayı, madde, uzunluk, alan, ağırlık ve hacim korunumunu kazanırlar. Örnek: Bu dönemdeki  bir çocuğa, bir grup çocuğun fotoğrafı gösterilip, ne gördüğünü anlatması istendiğinde Somut İşlemler Dönemi çocuğu, "Elbiseli ve pantolonlu kızlar, gözlüklü ve gözlüksüz oğlanlar var. Buradaki çocukların bir kısmı kısa saçlı, bir kısmı da uzun saçlı." gibi açıklamalarla, birden çok özelliği aynı anda dikkate alabilir.

Soyut İşlemler Dönemi (Oniki Yaş - Yetişkinlik): Piaget'in kuramına göre en üst düzey soyut işlemler dönemidir. Hipotezler kurabilir. Düşüncelerini organize edebilir. Bu yıllarda düşünceler hakkında düşünebilme yetisinin yer aldıgı dönemdir. Bu dönemde en üst düzeyde zihinsel işlemler yapılır.

Ergen Benmerkezciliği: ELKIND tarafından ortaya konulan bu kavramdır. Ergenlik döneminde gözlenir. Ergenin hem bedeninde hem kişiliğinde  yogun değişiklikler oluşur.

Çifte Mesaj: Ergenlere ebeveynlerinin kimi zaman çocuk, kimi zaman da yetişkin  gibi davranırken ilettikleri mesajlardır.

Hayali Seyirci: Kendisiyle aşırı ilgili olan ergen, sanki çevresindeki bütün insanların da, kendisiyle aynı derecede ilgili olduğuna inanmaya başlar. Adeta sahnede oynayan bir aktris ya da aktördür. Bütün spotlar onun üzerine çevrilmiştir.

Ergen kendine öylesine bir dünya kurar ki oun yaşadıklarını, değil bu dünyada, bu evren kimse yaşamamıştır. Yaşadığı duygular, düşünceler açısından evrende biricik olduğuna inanır. ELKIND tarafından KİŞİSEL EFSANE olarak adlandırılan böylesi bir düşünceyi, her ergen geliştirmeyebilir.

Fiziksel Gelişim

FELSEFE Ders Notları 2 
Eğitim Psikolojisi
Fiziksel Gelişim


İnsan gelişimi, doğum ile başlamayıp, doğum öncesinde döllenme ile başlayan bir süreç içerir. Doğum öncesi gelişim de, genellikle dölüt, embriyo ve fetüs gibi gelişim evrelerine ayrılarak açıklanır. 

Döllenme: Anne ve babadan gelen 23 çift kromozomun anne karnındaki yumurtada birleşmesidir.
Zigot: Döllenmiş yumurtaya zigot adı verilir. Genetik yapısı 23 anneden 23 babadan olmak üzere toplam 46 kromozomdan oluşur.
Dölüt: Döllenme ile başlayan  (zigot) ilk iki haftalık zaman dönemidir
Embriyo: 3-8 hafta arasındaki organların biçimlendiği döneme denir. Embriyo gelişerek vücut organlarını meydana getirecek tabakalar meydana getirmeye başlar. Bunlar;
Ektoderm: En dıştaki tabakadır. Duyu organları, sinir sistemi, dış deri, saç, tırnak ve dişlerin bir kısmı oluşur.
Mezoderm: Orta tabakadır. Kas, iskelet sistemleri ile salgı ve dolaşım sistemleri meydana gelir.
Endoderm: İç tabakadır. Sindirim, solunum, karaciğer, akciğer gibi önemli organlar meydana gelir.
Fetüs: 3.Aydan itibaren başlar. Doğuma kadar devam eden organların büyüdüğü dönemdir. 
Bu dönemde; 
  • Kaslar gelişmeye başlar,  
  • Dördüncü ayda anne fetusu hissetmeye başlar,
  • Kalp atışı düzenlidir, 
  • Nefes alıp verebilir (6. ayda)
  • 4. ve 5.aylarda temel vücut yapısı tamamlanır. 
  • Cinsiyet belirlenebilir.
  • 5. aydan sonra beyne gönderilen uyaranlara tepki vermeye başlar
  • Beynin 7. 8. aylarda çalışmaya başladığı iddia edilmektedir.
  • Beynin gelişmesiyle organizma artık hem biyolojik hem de psikolojik bir varlık demektir.
  • Doğduğunda boyu 50 cm. Ortalama ağırlığı ise 3200 gramdır.
İnsan yaşamında fiziksel gelişimin enyoğun olduğu dönem doğum öncesi dönemdir.

Otozom: Vücut kromozomlarıdır. 22 çifttir
Genozom: Cinsiyet kromozomlardır. 1 çifttir.
Genotip : Anne babadan kalıtım yoluyla geçen yapılan ifade eder.
Fenotip: Genetik yapının çevrenin etkisiyle oluşan dışarıdan gözlenebilen şeklidir. Dış görünüştür
Androjeni: Bireyin kendi cinsiyetini reddetmeden erkek ve dişi özelliklerini potansiyeli ölçüsünde taşımasıdır.

Yumurta ve spermde 23'er kromozom bulunur. Bunlar birleşince zigotu oluşturur. 46 kromozom meydana gelir Her kromozom içinde yaklaşık 20.000 gen bulunur, Kişinin tüm genetik özelliklerin kodlandığı DNA’lar bu genlerde bulunur.

Genler baskın ve çekinik olmak üzere iki çeşittir.
Down sendromu genetik bir bozukluktur.  
Erkeğin cinsiyet kromozomları XY düzenindedir.
Kadının cinsiyet kromozomları her zaman XX düzenindedir.

DNA, GEN, KROMOZOM, ZİGOT, DÖLÜT, EMBRİYO, FETÜS şeklinde bir gelişim sırası işlemektedir.

Görme Duyusu: Yeni doğan bebeklerin görme duyusu gelişmiş duyularından birisi olmaklar birlikte yetişkinlerin düzeyinde değildir.
İşitme Duyusu: Yeni doğan bebekler, işitme sisteminesahiptir ve doğdukları andan itibaren işitebilirler. İlk bir kaç gün kulakları sıvı dolu olup bu sıvı işitmesini güçleştirebilir. Ancak birkaç gün içerisinde bu sıvı yok olur ve sesi ayırt etme kapasiteleriartar.

Koku Duyusu: Yeni doğan bebekler, yetişkinler kadar olmasa da doğdukları zaman çeşitli kokuları ayırt edebilmektedirler. Araştırmalar, yeni doğan bebeklerin hoş ve hoş olmayan kokuları ayırt edebildiklerini göstermektedir.

Tat Alma Duyusu: Yeni doğan bebekler, tatlı, ekşi, acı, tuzlu gibi temel tatları ayırt edebilmektedirler.

Dokunma Duyusu: Yeni doğan bebeklerde, dokunma duyusu gelişmiştir. Bebekler kendilerine dokunulduğu zaman tepki olarak bazı reflex eylemler sergilerler.

Motor Gelişim: Hareketlerin gelişimini ifade eder. Motor gelişim bebeğin gelişen hareket becerisine bağlı olarak bedenini  gittikçe artan bir biçimde kontrol altına alması demektir. 

Motor Becerileri: Yürüme, elle tutma, kavrama, bağırsakları ve sidik torbasını kontrol etme temel motor becerilerdir. 

Motor Gelişim Aşamaları Şunlardır: İlk hareketler oturma, emekleme, destekle yürüme, bağımsız yürüme…Bebek doğduğunda vücudunu kontrol edecek güçte değildir. Bebekte bu dönemde reflektif ve denetimsiz vücut hareketleri gözlenir. Beş aylık bebek başının kontrolünü sağlayabilir Bebek yedi aylık olunca kendi başına oturabilir. Sekizinde ayda destekle ayakta durabilir. Onuncu ayda emekler ve on birinde ayda elinden tutularak yürüyebilir. Çocuk yaklaşık 12 aylık olunca bağımsız olarak yürüyebilir.

Fiziksel Gelişim 3-5 Yaş : İlk çocukluk döneminde büyüme değeri azalır kaba ve ince motor becerilerin gelişimi hızla artar.

Gelişimin Temelleri

FELSEFE Ders Notları 2   
Eğitim Psikolojisi 
Gelişimin Temelleri

Gelişim: Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden belli koşulları olan en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimdir. Organizmanın büyüme, olgunlaşma, öğrenme etkileşimleri ile sürekli olarak ilerleme kaydetmesidir. Gelişme bir "üründür"’ve buna bağlı olarak "olgunlaşma bir "süreç"’ olmaktadır. Olgunlaşma ve öğrenme olmadan da "gelişim" olmaz. 

İnsanlardaki gelişimsel değişmeler niceliksel ve niteliksel olarak iki türlü gerçekleşmektedir.   
  • Niceliksel Değişme: İnsan gelişiminde miktardaki, sıklıktaki, büyüklükteki ve süredeki kolaylıkla ölçülebilen ve gözlemlenebilen değişmelerdir. 
  • Niteliksel Değişme:  Yaşam boyunca insanların fonksiyonlarındaki değişmelerdir.
Gelişim fiziksel, bilişsel ve psikososyal gelişim alanlarında gerçekleşmektedir.

Fiziksel Gelişim: Kişinin bedeninde ve anatomik özelliklerinde meydana gelen değişmeler.
Bilişsel Gelişim: Zihinsel aktivitelerde ortaya çıkan değişmelerdir. Algı, bellek, düşünme, problem çözme, akıl yürütme, dil gibi zihinsel aktivitelerdeki değişmelerdir.
Psikososyal Gelişim: Kişinin duygu, motivasyon, değer yargılar, kişilik ve diğer insanlarla ilişkileri ile ilgili olan değişmeleri kapsamaktadır.

Günümüzde kalıtım ve çevrenin insan gelişimini etkilemesi hakkında "hangisi" ve "ne kdar" soruları yerine, her ikisinin "nasıl" etkileştikleri sorusuna cevap aranmaktadır.

Türe ve bireye özgü kalıtımsal özellikler, döllenmeden ölüme kadar gelişimin bazı alanlarında güçlü etkilere sahiptir. Tüm insan hücrelerinde 23 çift kromozom bulunmaktadır. Bunlardan 22 çifti "otozom kromozomları" 23.çifti ise "cinsiyet kromozomudur". Bu çiftler kadın ve erkek olmayı belirlemektedir.  Bebeğin cinsiyeti, erkek sperm hücresinden hangi kromozomun döllenmiş yumurtaya geçtiği ile belirlenmektedir. 

Genotip: Bireyin sahip olduğu genetik özelliklerdir.
Fenotip: Bireyin sahip olduğu gözlenebilen özeliklerdir.
Androjen Kimlik: Bireyin hem kadın hemde erkeklere özgü olan cinsiyet rollerini kendi cinsiyeti içerisinde barındırmasıdır.

Doğum öncesi gelişimde çevresel faktörler, bebeğin doğum öncesinde ve sonraki gelişiminde önemli etkilere sahiptir. Bu çevresel faktörler annenin beslenmesi, annenin geçirdiği hastalıkları, ilaçlar ve kimyasal maddeler, annenin sigara içmesi ve alkol kullanması ve radyasyona maruz kalmasının yanı sıra annenin durum şeklinde ifade edilebilir.
Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasında ortaya çıkan çevresel faktörler, gelişimin bir çok alanında etkili olmaktadır. Örneğin cinsiyet, kuvvetli ve kalıtımsal temele sahip olmakla birlikte cinsel kimlik, çevresel faktörler tarafından etkilenebilmektedir.

Bebeklerde fiziksel ve sosyal faktörler bir arada zihinsel gelişimi etkilemektedirler.

Gelişim Süreci: 
  • Büyüme : Organizmada meydana gelen fiziksel ve fizyolojik değişikliklerdir.
  • Olgunlaşma : Genetik olarak programlanmış olan ve zamanla kendiliğinden düzenli bir sıra içerisinde ortaya çıkan biyolojik temelli değişikliklerdir.
  • Öürenme : Bireyin çevresi içerisindeki yaşantıları yoluyla meydana gelen, oldukça kalıcı olan davranış değişiklikleridir.
Büyüme, olgunlaşma ve öğrenme; yaşantı sonucu kişide gözlenebilir nitelik ve nicelik boyutundaki değişiklikleri içerir. Gelişimde bedensel özellikler birbirleriyle ilişkili olarak bir bütünlük içinde değişir. Örneğin bir çocuğun ıslık çalabilmesi parmaklarındaki kasların olgunlaşmasıyla ilgilidir. Çocuk, parmakla dudak arasındaki iş birliği sonucu ıslık çalma eylemini gerçekleştirir. Islık çalma eyleminde bireyden beklenen çaba, bireyin gelişiminde kendisinden beklenen görevleri yapabilecek davranış değişikliğini gösterme çabasıdır.

Büyüme ile gelişim birbirine karıştırılmamalıdır. Büyüme daha çok fiziksel özellikler için, gelişme ise fiziksel özelliklerin yanı sıra sosyal, duygusal ve zihinsel özellikleri de kapsayacak şekilde kullanılır.

Kritik Dönem Görüşü : Embriyolojik gelişimden hareketleortaya konulmuştur. Embriyonun geliştiği ilk 12 hafta içerisinde organ dokuları farklılaşmaktadır ve birçok organın temel yapıları ortaya çıkmaktadır.

Duyarlı Zaman Aralıkları : Gelişimsel kazanımlar da, belirli bir yaşantının, en çok etkileme potansiyeline sahip olduğu belirli zaman dilimleridir.

Gelişimin Temel İlkeleri
  • Gelişim birikimlidir.
  • Gelişim kalıtım ve çevrenin etkileşimi sonucunda gerçekleşir. 
  • Gelişim süreklidir ve belli aşamalar halinde gerçekleşir. 
  • Gelişim nöbetleşe gerçekleşir.
  • Gelişim baştan ayağa içten dışa doğru gelişir.
  • Gelişim genelden özele doğru gelişir. 
  • Gelişim bir bütün içerisinde gelişir.
  • Gelişimde kişiler arası farklılıklar vardır.
  • Gelişim bir bütündür.
  • Gelişimde kritik dönemler vardır. 
Gelişim Dönemleri
  • Doğum Öncesi Dönem: Döllenmeden doğuma kadar olan dönem.
  • Bebeklik Dönemi: Doğumla başlar ve yaklaşık 2 yaşına kadar sürer.
  • İlk Çocukluk Dönemi: 2 yaşından 5-6 yaşına kadar süren bu dönem "okul öncesi" olarak adlandırılmaktadır.
  • İkinci Çocukluk Dönemi: 6 yaş civarında başlar ve yaklaşık 11 yaşına kadar devam eder.
  • Ergenlik Dönemi: 11-13 yaşlarında başlayıp 18-20 yaşlarında son bulan bu dönemde, gelişimin bşr çok alanında hızlı değişimler yaşanmaktadır.
  • Genç Yetişkinlik Dönemi: 20'li yaşların başlarından 30'lu yılların ortalarına kadar sürer. Bu dönem ekonomik ve kişisel özgürlüğün kazanıldığı, mesleki gelişimin sözkonusu olduğu, bir başkasıyla yakın ilişkiler içerisinde yaşamanın öğrenildiği, bir eşin seçildiği, bir ailenin kurulduğu ve çocuk yetiştirilmeye başlandığı zamandır.
  • Orta Yetişkinlik Dönemi: Bu dönem yaklaşık 30'lu yılların ortalarından 60'lı yılların ortalarına kadar sürmektedir.
  • İleri Yetişkinlik Dönemi: 60'lı veya 70'li yıllarda başlar ve ölümle son bulur. Bu dönem azalan güce, bozulan sağlığa, emekliliğe ve azalan gelire uyum sağlama zamanıdır.
Gelişim Ödevleri
 
Bebeklik Dönemi Gelişim Ödevleri
  • Doğumdan sonraki çevresel değişikliklere uyum sağlama
  • Nefes almayı öğrenme
  • Emmeyi gerçekleştirebilme
  • Günün belli saatlerinde uyumayı ve uyanık kalmayı öğrenme
  • Katı yiyecekleri yemeyi öğrenme
  • Tuvalet alışkanlığını kazanma
İlk Çocukluk Dönemi Gelişim Ödevleri
  • Yürümeyi ve konuşmayı öğrenme
  • El göz koordinasyonunu gerçekleştirme
  • Öz bakım becerilerini (yemek yeme, giyinme gibi) kazanma
  • Cinsiyet farklılıklarını öğrenme
  • Anne, baba, kardeş ve yaşıtlarla yakın ilişki kurmayı öğrenme
  • Toplumun doğru ve yanlış olarak kabul ettiği kuralları öğrenmeye başlama
İkinci Çocukluk Dönemi Gelişim Ödevleri
  • Bedenini tanıma, kabullenme ve olumlu tutumlar geliştirme
  • Yaşıtlarıyla iyi ilişkiler kurmayı öğrenme
  • Cinsiyet rollerini kazanma
  • Okuma, yazma, matematik gibi temel okul becerilerini kazanma
  • Vicdan ve değerler sistemi oluşturma
  • Kişisel bağımsızlığını kazanma
Ergenlik Dönemi Gelişim Ödevleri
  • Her iki cinsiyetteki yaşıtları ile yeni ve daha olgun ilişkiler kurma
  • Cinsiyetlerine uygun sosyal rolleri kazanma
  • Aileden duygusal bağımsızlığını kazanma
  • Bir meslek seçme ve buna hazırlanma
  • Evliliğe ve aile kurmaya hazırlanma
  • Toplumsal sorumlulukları isteme ve gerçekleştirme
  • Kendine özgü bir değerler sistemi geliştirme
Genç Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri
  • Bir mesleğe hazırlanma
  • Bir işe girme ve bir meslekte ilerleme
  • Toplum tarafından onaylanan bir sosyal gruba girme
  • Bir eş seçme ve eşiyle hayatını sürdürebilme
  • Çocuk yetiştirme
  • Evin yönetimine katılabilme
  • Toplumsal sorumlulukları alma
Orta Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri
  • Yetişkinlere özgü toplumsal sorumlulukları alabilme
  • Ekonomik yaşam koşullarını oluşturma ve devam ettirme
  • Sorumluluk sahibi yetişkinler olmalarında ergenlik çağındaki gençlere rehberlik etme
  • Boş zamanlarını değerlendirecek etkinlikler geliştirme
  • Bedeninde oluşmaya başlayan fizyolojik değişikliklere uyum gösterme
İleri Yetişkinlik Dönemi Gelişim Ödevleri
  • Azalan fiziksel güç ve bozulan sağlığa uyum sağlama
  • Emeklilik ve azalan gelire uyum sağlama
  • Eşin ölmesi sonucunda ortaya çıkan yeni koşullara uyum gösterme
  • Yaşıtları ile yakın ilişkiler kurma
  • Kendi durumuna uygun fiziksel yaşam koşullarını düzenleme
  • Toplumsal sorumluluklarını yerine getirme

Eğitim ve Psikoloji İlişkisi

FELSEFE Ders Notları 2  
Eğitim Psikolojisi
Eğitim ve Psikoloji İlişkisi

Bireyin Gelişiminde Eğitim Sürecinin Rolü: Bireyler; yaşam boyunca düzenli ve sistemli bir biçimde değişmektedirler. Gelişim olarak nitelendirilen bu değişimler ise büyüme ve olgunlaşma ve öğrenme süreçleri yoluyla gerçekleşmektedir.

Çocuğun öğrenme yaşantıları yoluyla gelişiminde, içinde bulunduğu çevrenin koşulları ve çevrenin çocuğa yönelik davranış ve tutumları belirleyici olmaktadır. Ancak, gelişme sadece çocuğun büyümesi ve olgunlaşması ile gerçekleşmemektedir. Ayrıca öğrenme yaşantıları da çocuğun büyümesi ve olgunlaşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Hem de çocuğun bilişsel ve psikososyal yönlerden de gelişimini sağlamaktadır.

Bireyin yeteneklerinin belirlenmesinde kalıtımsal faktörler oldukça belirleyici olmakla birlikte bu potansiyelin nasıl ve ne kadar ortaya çıkacağını belirlemede ailenin, okulun ve toplumun özellikleri etkili olmaktadır. 

Çağdaş eğitim anlayışında, eğitim öğrencilerin gelişimine yönelik oluşturulmakta, konu veya öğretmen merkezli bir anlayış yerine öğrenci merkezli bir anlayış sağlanmaktadır.
Çağdaş eğitim anlayışında, bireyin her yönden bir bütün olarak gelişimini sağlamayı hedefler.

Çağdaş eğitim anlayışında, geleneksel biçimde öğretim ve yönetim hizmetlerine yer verilmekle birlikte, öğrenci kişilik hizmetlerine de yer verilmektedir. Öğrenci kişilik hizmetleri kapsamında okul ortamında öğrencilere sağlık, sosyal yardım, rehberlik, özel yetiştirme ve sosyal, kültürel hizmetler verilebilmektedir.

"Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kısıtlı ve istendik davranış değişikliği meydana getirme süreci" olarak tanımlanan eğitimin, bireyin süreci olarak tanımlanan eğitimin, bireyin her yönden gelişimini sağlayacak davranış değişiklikleri oluşturmaya çalışması gerekir.

İlk çocukluk yıllarından itibaren eğitim kurumları olan okullarda öğrenme yaşantıları yoluyla bireyin gelişimi sağlanmaya çalışılmaktadır. Her bireyin gelişimi kalıtımsal ve çevresel faktörler nedeniyle birbirinden farklıdır. Bu nedenle, eğitim sürecinde bireyler arasında bireysel farklılıklar vardır.

Ortaöğretim yıllarında ise soyut kavramlar ile kendi düşüncelerini ifade etmeye, olaylar arasında sebep sonuç ilişkileri kurmaya, kendi yetenekleri ile bir meslek seçmeye başlar.

Yükseköğretim yıllarında ise bir mesleğe hazırlanırken aynı zamanda çevresiyle yakın ilişkiler geliştirmeyi öğrenirler. Dolayısıyla eğitim sürecinde öğrencilerin yapmış oldukları çok sayıda davranış  değişiklikleri onlardaki gelişmelere  yol açar. Böylece eğitim sürecinde birey her yönden gelişir.

Bazı öğrenciler bu davranışları başarırken, bazıları zorlanır. Bazı öğrenciler hiç istenmemesine rağmen diğer arkadaşlarına karşı küçümseyici, fiziksel şiddet davranışları sergileyebilirler.

Bireylerin sağlıklı bir biçimde gelişmelerini sağlamak için bu davranışlarının anlaşılması ve buna uygun bilimsel çözümlerin sergilenmesi gerekir.

Hem eğitim hem psikoloji alanı bireyin davranışları ile ilgilidir. Eğitim bireylerde istendik davranış değişikliği yapmaya çalışırken, psikoloji davranışı ve altında yatan nedenleri anlamay ve açıklamaya çalışır.

Eğitim Psikolojisi öğrenme-öğretme sürecini inceleyen bir bilimsel çalışma alanıdır.

Tarihsel açıdan eğitim psikolojisi; 20.YY başlarında önce psikolojideki öncü kuramcılar tarafından başlatıldı. W.JAMES, J.DEWEY ve E.L.THORNDIKE gibi öncü kuramcılar eğitim psikolojisi alanını yarattılar ve biçimlendirdiler.

W.JAMES çocuklara eğitim vermede psikolojinin uygulamalarını tartıştı ve eğitimi geliştirmek için sınıfta öğrenme ve öğretmede gözlemin önemini vurguladı.

J.DEWEY çocukların sıralarında sessizce oturmalarıve alışılmış mekanik bir biçimde pasif olarak öğrenmeleri gerektiği düşüncesinin yerine, çocukların aktif öğrenen olarak görüldüğünde daha iyi öğrenilebileceğini belirtmiştir. Eğitimin tüm çocuklar üzerinde odaklanmasını, çocukların sınırlı bir biçimde akademik konularla eğitilmemesi gerektiğini, çocukların nasıl problem çözücüler olunacağını öğrenmeleri gerektiğini ve çocuğun çevreye uyumunun önemini vurgulamıştır.

E.L.THORNDIKE öğrenmenin bilimsel temelini geliştirmiştir. Ölçme ve değerlendirme üzerine yoğunlaşmıştır. Okulların en önemli görevinin çocukların muhakeme etme becerilerini geliştirmek olduğunu ve eğitim psikolojisinin bilimsel temele sahip olması gerektiğini ileri sürmüştür.

SKINNER 1950'lerde eğitim psikolojisinden etkilendi ve öğrencinin pekiştirilmesi üzerine programlanmış öğrenme kavramını geliştirdi.

BLOOM 1950'lerde öğretmenlerin, öğrencilerin kullanmasına ve geliştirmesine yardım ettiği hatırlama, kavrama, analiz, sentezleme ve değerlendirmeyi içeren bilişsel beceriler taksonomisini ileri sürdü.  

Eğitim Psikolojisinin Temel Boyutları: Eğitim sürecinde ve sınıf ortamında gelişim psikolojisinin bilgilerini ve öğrenme psikolojisinin bilgilerini ve öğrenme psikolojisinin ilkelerini kullanma oluşturur. Eğitim psikolojisi ortaya koyduğu bulgular ile öğretmenlerin nitelikli bir biçimde öğrenme öğretme sürecini gerçekleştirmelerine katkıda bulunur. 

Eğitim sürecinde eğitim psikolojisi bilgileri ve anlayışı ile hareket eden öğretmenler olaylara çok yönlü bakabilmeli ve öğrenci davranışlarını çok yönlü değerlendirebilmelidirler.

Eğitim psikolojisi eğitim uygulamasının pek çok yönleri hakkında içgörü sağlayabilir.
Eğitim psikolojisi öğrenmeye ilişkin önemli fikirler sunar.

Öğrenme yaşantıları, çocuğun büyüme ve olgunlaşmasında önemli rol oynar bilişsel ve psikososyal yönlerden gelişimini sağlar.

Eğitim psikolojisinin yanıtlarını aradıgı sorular? Okulda ögrencinin sosyal becerileri nasıl gelişiyor ve ögretmenin sınıf içi davranışları nasıl olmalıdır.